Nederlanders doen onvoldoende moeite om brand te voorkomen. Dat zegt Jan Sterk van het Nederlands Centrum voor Preventie (NCP), een samenwerkingsverband tussen overheid en verzekeringsmaatschappijen. Sterk: 'De houding is: wat zal ik me druk maken. Als er brand komt, betaalt de verzekering de schade.'

Minister Dekker van Volkshuisvesting heeft echter een wijziging van de Woningwet in voorbereiding, waardoor vanaf 2004 burgers en ondernemers strafbaar zijn als hun huis of bedrijf niet voldoet aan de eisen voor veiligheid en brandpreventie.

Volgens Sterk gaat het kabinet hiermee een andere richting op dan de onderzoekscommissies van de vuurwerkramp in Enschede en de nieuwjaarsbrand in café De Hemel in Volendam. Sterk: 'De commissies Oosting en Alders bevestigden de rol van de overheid als bewaker van ieders veiligheid. Zij vinden dat de overheid de eerstverantwoordelijke is bij het voorkomen van branden.'

Terwijl gemeenten bezig zijn de aanbevelingen van de commissies uit te voeren, gooit het ministerie van Volkshuisvesting het over een andere boeg. Sterk: 'Verzekeraars gaan steeds meer maatregelen eisen om het risico op en de gevolgen van brand zo klein mogelijk te maken. Na brand hoeft de verzekeraar niet uit te keren als blijkt dat de eigenaar de afgesproken maatregelen onvoldoende heeft uitgevoerd.'

Sterk wijst erop dat rechters inmiddels van oordeel zijn dat ook burgers en ondernemers een verantwoordelijkheid hebben. Zo achtte de rechtbank in Haarlem vorige maand de Volendamse cafébaas Jan Veerman schuldig aan de brand. Hem werd nalatigheid, onoplettendheid, onachtzaamheid en onnadenkendheid verweten, terwijl hij als horecaondernemer een bijzondere verantwoordelijkheid droeg voor de veiligheid van de cafébezoekers.

Die verantwoordelijkheid van Veerman zal ook zwaar tellen bij de civiele procedure die 214 slachtoffers van de brand tegen hem hebben aangespannen. In dat proces wordt een schadevergoeding geëist.

Sterk wijst erop dat in het buitenland al grote claims worden gehonoreerd. 'In Engeland moest een architect dertig miljoen euro betalen omdat een groot pand door een verkeerde gevelconstructie in korte tijd uitbrandde.'

Als het om grote bedragen gaat, is Sterk ervan overtuigd dat mensen hun verantwoordelijkheid nemen. Vooral als de boetes hoger zijn dan de kosten van brandveiligheid, zullen ze zorgen dat hun huizen en bedrijven op orde zijn.'

De wetswijziging en de uitspraken van de rechters noemt hij een goede prikkel voor brandpreventie. Sterk: 'Juist nu het economisch minder gaat, moeten de veiligheidsmaatregelen doorgaan.'

De overheid zelf moet ook aan veiligheid blijven werken. Sterk: 'Zo zijn er bijna drie jaar na de cafébrand nog steeds geen landelijke richtlijnen voor versieringen. Dat is opmerkelijk. Er zijn hier en daar gemeentelijke initiatieven, maar dan krijg je weer dat het overal anders is geregeld. De aandacht voor veiligheid mag bij de overheid niet in de benen zakken.'